Inspiratie uit materialen: een techniek om op ideeën te komen

Creativiteit is het combineren van elementen die nog niet eerder bij elkaar gebracht zijn. Naast specifieke kennis van een probleem, halen ontwerpers hun inspiratie ook vanuit hele andere gebieden. Zo hebben Duitse wetenschappers ontdekt dat dat de manier waarop mieren opstoppingen voorkomen, gebruikt kunnen worden om fileproblemen in het verkeer aan te pakken. Een mooi voorbeeld van biomimicry, inspiratie uit de natuur.

Tegenliggers waarschuwen
De onderzoekers van de universiteit in Dresden goten wat zoete siroop in de buurt van een mierennest en legden een smalle en een brede weg aan. Via beide wegen konden e diertjes het voedsel bereiken. De smalle weg raakte al snel overvol. Maar de mieren die terugkeerden naar hun nest, waarschuwden vertrekkende soortgenoten voor de drukte op de smalle weg door ze naar de brede weg te duwen. Als de smalle weg niet drukbevolkt was, lieten de terugkerende mieren hun soortgenoten echter gewoon doorlopen.

Dit idee is te verplaatsen naar de wereld van automobilisten. Hoewel het geen goed idee is als automobilisten elkaar  van de weg gaan afduwen zoals de mieren doen, kunnen automobilisten elkaar op de hoogte brengen van de verkeersomstandigheden die ze verderop zullen tegenkomen. Automobilisten kunnen bij beginnende drukte dan besluiten om een andere route te nemen, zodat een opstopping kan worden voorkomen.

Kortom, een idee uit de mierenwereld vormt inspiratie voor de verkeersproblematiek. Wel is het nodig om het idee aan te passen.

Inspiratie uit de schooltuin. Bron: Bill Nicholl

Inspiratie uit de schooltuin

Ook op basisscholen hebben leerlingen in een ontwerpproces behoefte aan inspiratie en kan dat door ze te confronteren met zaken die ogenschijnlijk niets met het ontwerpprobleem te maken hebben. Het maken van fotolijstjes is een opdracht die veel wordt uitgevoerd in Groot Britannië. Bij wijze van variatie liet onderzoeker Bill Nicholl de leerlingen in de schoolomgeving op zoek gaan naar inspiratie. Leerlingen tekenden bloemen en verzonnen op basis hiervan prachtige lijstjes die doen denken aan bloemen. Iets heel anders dan de standaard rechthoekige lijsten. Het kunnen ‘vervormen’ van wat je ziet en dit combineren met het ontwerpprobleem is een belangrijke vaardigheid.

Inspiratie uit materialen

In het ontwerpproject op basisschool de Galjoen hebben de leerlingen eerst een mindmap met oplossingen gemaakt en een oplossing in een tekening uitgewerkt. Daarna organiseerde de leerkracht en TU-studente een korte sessie “inspiratie uit materialen”. Allerlei materialen werden uitgestald en konden worden uitgeprobeerd door de leerlingen.

Zo werkte het team van Thijs aan het thema ‘een sneeuwbalgevecht’ op de maan. Na de rondtocht langs materialen waarin bijna alle zintuigen werden ingezet (voelen, luisteren, kijken, ruiken) bedacht Thijs door een wasmiddelenschepje een apparaat om sneeuwballen te gooien. Hij heeft ook nog andere ontwerpen gemaakt en gebruikte ook inspiratie van zowel de materialentafel als andere inspiratiebronnen, zie bijvoorbeeld het sneeuwbalgooi-apparaat dat geënt is op het bijbelverhaal over reus Goliath.

Inspiratie door reus Goliath





Materialen bekijken

 

Inspiratie door wasmiddelschepje



 



Bij Thijs kwam er een flow van ontwerpen op gang, ook een aantal andere leerlingen kwamen op nieuwe ideeën door de materialen. Hieronder een voorbeeld van Sofie die dacht aan een duikplank toen ze de materialen zag.

Hoewel lang niet alle kinderen en ontwerpteams op nieuwe ideeën kwamen, zagen we dat het principe van inspiratie door materialen heel goed kan werken op deze leeftijd. Niet alle leerlingen begrijpen het idee van ‘vervormen’ echter. Zij willen het voorwerp direct toepassen zoals dit team dat niets aan de materialen had gehad. 

" We zijn niet op spullen gekomen. Een buisje zat er niet bij. Er zat wel een buis bij,maar die was helemaal vies. Die konden we niet gebruiken."

Doorontwikkelen van de didactische aanpak

Leerlingen kennen het idee van iets als inspiratie - via vervorming en aanpassing - gebruiken. Het lijkt zinvol om dit vaker in de klas te oefenen. Dit past goed in de kunstzinnige vakken. Een andere leuke oefening is het kijken naar wolken en het verzinnen wat ze voorstellen, een dier misschien of sprookjesfiguur, deze activteit wordt op de blog Vindingrijk besproken. Ook is het belangrijk om te onderzoeken welke materialen vooral inspiratie bieden. Waarschijnlijk hebben wij in deze les teveel materialen tegelijk aangeboden. Focus en concentratie is nodig om inspiratie uit het materiaal te halen.

In januari 2012 organiseert het Wetenschapsknooppunt Delft een vervolgproject over creativiteit in groep vijf en zes waarin zeven scholen samen met TU-studenten doorgaan met het ontwikkelen van didactische aanpakken. Hoewel de aanpak in principe werkt, dient de lesaanpak van 'inspiratie door materialen' verbeterd te worden zodat meer kinderen ongebruikelijke zaken gaan combineren. Kortom, wordt vervolgd.