De kerstvakantie is alweer voorbij, toch nog een blog over 'Het beste idee voor zwarte piet' in het kader van het kleuterproject 'Nieuwsgierig? Graag!'. Met blog laten we zien hoe krachtig verhalend ontwerpen rond de feestdagen werkt. Door de opzet van het kleuterproject en de aansluiting aan het sinterklaasfeest, waren de kleuters enorm betrokken en gemotiveerd. Creativiteit en nieuwsgierigheid werden gestimuleerd door de gehanteerde didactische principes. We beschrijven het project en geven tot slot een overzicht van didactische principes die u ook in andere projecten, bijvoorbeeld rond de winter of pasen, kan toepassen. Van dit project en van andere projecten waarin problemen van sinterklaas worden opgelost is een e-boekje verschenen met lesideeën en ervaringen van leerkrachten, zie rechts van dit blog onder nieuwsbrieven en handouts.
Zwarte piet is van het dak gevallen
We gaan even terug in de tijd, naar het bezoek van Sint en Piet op vijf december 2011 aan de kleuterklas van juf Hanneke en juf Kristy van OBS de Driekleur. Nu gingen Sint en Piet overal in het land op bezoek, maar dit was een heel speciaal bezoek omdat de kleuters hun ontwerp-oplossingen presenteerden aan Sint en zijn Pieten. Wat ging er aan dit bezoek vooraf?
Drie weken lang hebben de kleuters zich helemaal ingeleefd in Zwarte Piet die van het dak gevallen was. Piet kon in het donker niet zien voor wie de cadeautjes waren en raakte uit balans. De kleuters zijn op onderzoek uitgegaan en aan het tekenen en ontwerpen geslagen. Tijdens het bezoek van de Sint lieten zij de uitkomsten zien: een lichtbril, een speciale draagriem voor een zaklamp en niet te vergeten, een heel bijzondere lichtzak. De ideeën zijn enorm gevarieerd en authentiek. Dit project is een mooi voorbeeld van de koppeling van technisch, creatief ontwerpen aan de belevingswereld van kinderen.
Inleven in het probleem van Zwarte Piet
Het project begon met een groot aantal activiteiten waardoor de kleuters zich konden inleven in het probleem.
Wat ligt daar op de stoel? Het is een brief van Sinterklaas. Hij vraagt om hulp, want één van zijn Pieten is van het dak gevallen. Piet was zo druk bezig met het zoeken naar het juiste cadeautje dat hij zijn evenwicht verloor. Het is voor Piet heel moeilijk om de cadeautjes te zoeken in het donker. Proberen jullie dat maar eens! In de zak van Sinterklaas zitten veel verschillende cadeautjes, een bal, een pen, een boek. In de klas is het niet donker, daarom krijgen de kleuters een blinddoek voor. Kunnen ze voelen wat het is?
Hoe kan je dat voor Piet oplossen? Zoals de leerkrachten hadden voorzien, dachten de leerlingen al snel aan een zaklamp. Alleen, klimmen met een zaklamp en een zak kadootjes in je hand, gaat dat wel goed? Hier demonstreert Torsten dat dat niet erg makkelijk is.
Rondkijken en alles verzamelen in een lichtboek
Voor alle kleuters is het in keer duidelijk. Hier moet iets op bedacht worden. Samen met studente Carla gaan ze op onderzoek uit. Overal in de school - en ook thuis- gaan ze op zoek naar allerlei lichtbronnen. Zo ontstaat er een lampenboek.
Daarna mogen ze de lampen uitproberen en testen. De kleuters kunnen natuurlijk niet als Zwarte Piet het dak op. De leerkrachten hebben daar iets op bedacht. Een kind en drie knuffels hebben zich verstopt in de gymzaal. Mea en Vera mogen met een waxinelichtje op zoek naar het verstopte kind. Gevonden!
Daarna gaan nog twee koppels op zoek, elk met een eigen lichtbron. Tot slot mogen alle leerlingen op zoek naar de laatste knuffel. Oei, die is lastig verstopt. Gelukkig maken alle lampen samen veel licht.
Door het maken van een lampenboek en het testen van de lampen wordt er door de leerkracht kennis in het project ingebracht. Als kleuters straks ideeën verzinnen en uitwerken, hebben ze al veel basisinformatie.
Tekenen als middel om te vertellen
Licht is dus heel belangrijk om iets te vinden, ook Zwarte Piet heeft veel licht op het dak nodig. Vanuit het doorleefde probleem en oplossing, tekenen de kleuters allerlei oplossingen. Ze hoeven daarvoor niet goed te kunnen tekenen, de tekening is aanleiding voor een gesprek. Vaak kunnen ze wel vertellen wat ze ermee bedoelen.
Dit is ook een slim idee van de leerkrachten. Teken de oplossing op een kleurplaatpiet. Zowel gezien vanaf de voorkant als vanaf de zijkant. Alle kleurplaten samen vormden 'Het ideeënboek voor Zwarte Piet'.
Proefjes met licht en electriciteit
Uit groep zeven en acht worden de batterijen, lampjes en snoertjes gehaald. Het lukt om de lampjes aan te krijgen, maar als je er teveel achter elkaar zet, zoals nodig voor de lichtzak, doen ze het niet meer goed. De woorden serie-schakeling en parallel-schakeling blijven achterwege. Kleuters leren wel dat een lamp niet zomaar aangaat: er is stroom nodig uit batterijen of het stopcontact. Zo zorg je ervoor dat verlichting niet iets raadselachtigs blijft. Een lamp doet het alleen als er stroom is, zo maak je de "binnenkant" van producten zichtbaar.
Uitwerken en echt maken van de ideeën
Een deel van de oplossingen worden gemaakt. Marie ontdekt dat haar draagband voor de zaklamp niet sterk genoeg is, er zijn meer draadjes nodig. De vliegerlamp met lichtjes is erg mooi geworden en heeft een lang snoer naar het stopcontext. Alleen, zo vertelt ze het is lastig dat niet op elk dak een stopcontact is. Vol aandacht luisteren Sint en de Pieten naar alle oplossingen. Willen de pappa's en mamma's alvast een stopcontact aanleggen voor volgend jaar? Dan valt Piet niet langer van het dak!
Wat leren we van dit project?
Uit dit project, kunnen we een aantal didactische principes halen die creativiteit en nieuwsgierigheid stimuleren.
· Verhalend ontwerpen rond het sinterklaasfeest: aansluiten bij een thema dat komt uit de leefwereld van de kleuters
· Zelf het probleem ervaren met alle zintuigen: activiteiten in de gymzaal en op het speelplein die passen bij kleuters (& ondertussen lekker bewegen)
· Verdieping door onderzoeken van lichtbronnen en elektriciteit: maken van een lampenboek en experimenteren met schakelingen
· Tekenen, maken en bespreken van gevarieerde, unieke oplossingen: eigen tekeningen, een ontwerpboek met kleurplaten die worden aangevuld en de mogelijkheid om verschillende oplossingen echt te maken
· Presenteren van de oplossingen aan sinterklaas en de zwarte pieten: door het laten zien en uitleggen van de resultaten aan iemand die het hele proces niet heeft meegemaakt is leerzaam. Als we iets aan een ander kunnen uitleggen, begrijpen we het beter. En taal leren door iets te doen, is vaak ideaal.
Door de opzet van het project en het aansluiten bij het sinterklaasfeest waren de kleuters enorm betrokken en gemotiveerd. Motivatie en focus zijn een belangrijke voorwaarde voor het ontwikkelen van creativiteit weten we uit de wetenschappelijke literatuur (Cropley). De gevarieerde oplossingen zijn mede daardoor ontstaan. Ook gaf de leerkracht veel ruimte om nieuwe kennis op te doen en om oplossingen uit te werken.
Techniek vaker koppelen aan feestdagen?
Dat het project in een drukke tijd werd uitgevoerd was volgens de leerkrachten geen nadeel, wel hebben ze er bewust voor gekozen om er elke dag een uur aan het project te werken. Het is jammer dat sinterklaas voorbij is, maar wie weet kunt u ideeën uit deze opzet verwerken in ontwerpen rond een ander feest?
Met dank aan juf Kristy en juf Hanneke van OBS de Driekleur, Carla, studente journalistiek en natuurlijk alle kleuters!
