Door Albertine en Remke
De kleuterklas van juf Albertine gaat een orkest vormen. En niet zomaar een orkest, het wordt een orkest met zelf ontworpen en zelfgemaakte instrumenten. Als eerste activiteit verkent de klas geluiden. Zijn er spullen in de klas die zelf geluid kunnen maken of geluid maken doordat je er iets mee doet? Door het spoor van de kinderen te volgen, open vragen, uitproberen van voorwerpen en het toevoegen van extra informatie zijn de kleuters betrokken, creatief en nieuwsgierig. Zelfs het lichtknopje maakt een spannend geluid Verkenning & kringgesprek
De introductie van deze techniekactiviteit is een bekende luisteroefening. In de kring hebben de kinderen allemaal hun ogen dicht gedaan om te luisteren of er geluiden klonken. Een greep uit de reacties: “…..hm….. ik hoor niks hoor juf!”, “Jawel, ik hoor de buren.” , “Er zijn stemmen op de gang juf….”, “Dat lijkt op boren bij de flat.”
Daarna vraagt juf Albertine: Zijn er spullen in de klas die zelf geluid kunnen maken of geluid maken doordat je er iets mee doet?
Ralf: “Dat vogeltje in de vensterbank gaat fluiten als je er voor zwaait.” En Ralf gaat het fanatiek demonstreren. Helaas reageert het vogeltje niet meer op de drukke bewegingen van Ralf. “Dan zijn de batterijen leeg juf.” Juf vraagt wat dat zijn ‘batterijen’. “Oh, dat zijn van die ronde dingen met energie.” Leg eens uit wat energie is? “Energie kan iets wat laten doen”, verklaart Ralf heel wijs. Bij nader onderzoek blijken de batterijtjes zelfs te hebben gelekt en juf moet snel even de handen wassen.
Charlize: “De kraan maakt geluid.” Charlize laat het horen door de kraan een ietsepietsie open te draaien en de waterdruppels tinkelen in de gootsteen. Is het wel de kraan die geluid maakt? “Oh nee, dat is het water.” Maar uit de kring komt een nog gedetailleerdere analyse van Karoline: “De druppels maken geluid als ze de gootsteen raken!”
Rami: “Je kunt de lichtknopjes horen als je die indrukt.” Iedereen kan horen dat Rami gelijk heeft.
Alex haalt twee boeken uit het boekenrekje en klettert ze hard tegen elkaar. De boeken worden in het midden van de kring gelegd.
Finn pakt twee langwerpige bruine montessoriblokken uit de bouwhoek en laat horen dat ze mooi klinken als echte instrumenten wanneer je ze tegen elkaar slaat. Ook die krijgen een plekje op de grond.
Finn heeft een aha-erlebnis: de harp uit de poppenhoek! Door met je vingers over de snaren te gaan, maken ze geluid! Ralf weet te vertellen dat je “er aan moet draaien”. Dus juf draait de harp een halve slag om, maar de snaren klinken nog steeds het zelfde. “Nee, ik bedoel de knopjes!” (er zitten witte draaiknopjes aan de zijkant van de harp). Uit de kring komen opmerkingen dat die ook op een viool en gitaar zitten. Maar wat doen die knopjes dan? “Als je er aan draait, dan maken ze een ander geluid…..”, onderwijst Ralf. Juf test het een en ander uit. Aan het einde van de rit concluderen we met elkaar dat als het draadje slap hangt er geen geluid, of een lager geluid uit komt. Als het draadje strak is, dan klinkt het geluid hoger. Tweede conclusie is dat een kort draadje een hoger geluid heeft dan een lang draadje.
Alex vertelt dat je niet aan de snaren van een viool moet plukken maar er met een stok, waar ook draadjes aan zitten, over heen moet schuren. Hoe noem je dat schuren dan? vraagt juf. Als een antwoord uitblijft verklapt juf het: “strijken”. De reacties zijn overwegend die van verbazing (zo van: strijken doe je toch met een strijkijzer?)……
Anton vist de mattenklopper en wandelstok uit de poppenhoek. Ook al zijn ze van vergelijkbaar materiaal gemaakt (namelijk riet en bamboe), toch klinken ze anders als je ermee op de grond tikt. De verbazing wordt groter als juf vertelt dat riet een plant is die in sloten groeit……
Imara bewijst dat je met je eigen lijf ook heel goed geluiden kunt maken: ze stampt met haar voeten op de grond.
En zo zijn er nog veel meer vondsten gedaan door de kleuters. De juf vertelt na afloop: “Ik ben wel verbaasd over het feit dat de kralendozen, hamertje-tik e.d. niet aan bod zijn geweest, terwijl ik dat zelf heel voor-de-hand-liggende lawaaimakers vind.” De open aanpak van Albertine (door geen spullen in de kring klaar te leggen en geen voorbeelden te geven), heeft ervoor gezorgd dat kinderen actief nadenken, creatieve vondsten doen en betrokken zijn.
Waar is het van gemaakt?
De technische bril helpt leerlingen om goede vragen te stellen bij het bekijken en uitproberen van producten.
De technische bril bestaat uit een groot aantal vragen, denk bijvoorbeeld aan:
· Waarvoor is het product bedoeld?
· Wie gebruiken het?
· Waarvan is het gemaakt?
· Wat werd er vroeger gebruikt?
· Welke vorm heeft het product?
· Wat kan je er mee doen?
In deze les zijn de eerste twee vragen niet bruikbaar omdat het in deze les niet gaat om de bedoeling van de ontwerper en het ‘gewone’ gebruik van het product. De kinderen ontdekken extra, onbedoelde gebruiksmogelijkheden, namelijk die van muziekinstrument. Volwassenen doen dat trouwens ook. Denk maar aan het wasbordje en de olieton die door muziekbands worden gebruikt.
 |
| Een wasbord is een prima muziekinstrument |
De vraag waarvan is het gemaakt? helpt wel bij het begrijpen van de werking van producten. Kinderen gaan een verband leggen tussen het materiaal en het soort geluid. Dit is iets wat ontwerpers ook doen, voortdurend materialen uitproberen en iets met geschikte eigenschappen uitkiezen.
In de klas van juf Albertine hebben de kinderen met z’n allen vastgesteld waarvan alles was gemaakt. Ze kwamen op plastic, riet, karton, metaal en hout. Toen liet iemand zich ontvallen: “Maar we hebben nog helemaal niks van glas!” Dus snel werd de soepmok met lepel van de juf gepakt en de materialenset was compleet.
Welke vorm heeft het product?
Voordat ze geluiden mochten raden, heeft de klas het nog gehad over de vormen van de spullen die op de grond lagen, wat je ermee kon doen, of iets hard of zacht klonk, snel of langzaam en hoog of laag. Want ook bij de xylofoon kwamen ze tot de ontdekking dat een langer staafje en lager geluid geeft dan een korter staafje (!). Daarna mocht elk kind om de beurt de ogen dicht en oren open doen, om te raden met welk artikel juf Albertine een geluid maakte. Alleen de stiekem door de juf toegevoegde sleutelbos bracht verwarring…..
Afsluiting met het klasorkest
Tot slot kiest iedereen een artikel. Juf is even de dirigent en maakt van tevoren duidelijke afspraken: wanneer mag je beginnen en wanneer moet je stoppen. Na het startsein van de juf klinkt het klasorkest als een georganiseerd maar bij elkaar geraapt zooitje! Alle houten instrumenten klinken samen anders dan alle spullen met/van plastic. Metaal en glas klinken niet zo zacht (= dof) als bijvoorbeeld hout of karton.
Juf Albertine vertelt de kinderen dat ze volgende week een orkest wil maken met spullen van thuis die geluid maken. Ze mogen dus thuis op zoek gaan en als ze wat gevonden hebben vragen aan papa en/of mama of ze dat dan mee naar school mogen nemen. Na deze mededeling komen er direct allerlei ideeën bij de kinderen naar boven borrelen….. Dat belooft wat voor volgende week!
Over Albertine Kemperman
Hallo, Albertine Kemperman is mijn naam. Ik ben een halve eeuw jong en nog altijd leergierig. In vergelijking met mijn doorgewinterde collega’s ben ik maar kort werkzaam in het onderwijs. Negen jaar geleden startte ik met de verkorte leerroute van de Pabo en nu sta ik alweer zeven jaar in het onderwijs op de Petrusschool in Rijswijk. Ik ben getrouwd en heb al vier grote kinderen. Ik lees graag, kook graag, schrijf graag en word regelmatig uitgelaten door onze ruwharige dwergteckel Renzo.
Zo’n a-techneut en digibeet als ik wil de “bovenkamer” jong en actief houden. Vandaar ook mijn deelname aan techniektoernooien in de afgelopen twee jaar en dit jaar aan de projecten van het Wetenschapsknooppunt Delft. Qua kennis lijkt het alsof ik bijna gelijk op ga met mijn kleuters van groep 1/2A. Een heerlijk gezamenlijk leerproces dus!
